Moje dziecko jest niegrzeczne. Nie słucha. Rozrabia. Bije. Krzyczy. Płacze.
Bardzo często łączymy najróżniejsze dziecięce zachowania z tą oceniającą etykietką. Skupiamy się na tym, jak wyeliminować to konkretne postępowanie. Tylko że ono jest zaledwie wierzchołkiem góry lodowej. Koncentrowanie się na samym zachowaniu, krytykowanie dziecka za nie, ocenianie czy kary mogą paradoksalnie jeszcze bardziej pogorszyć sytuację. Nie pomagają bowiem one wyeliminować przyczyn, które kryją się za tym wszystkim.
Bardzo nie lubię tego określenia i staram się unikać myślenia, że dziecko jest niegrzeczne. Dzięki temu łatwiej mi na co dzień z różnymi dziecięcymi zachowaniami. Poniżej garść wskazówek w duchu RIE odnośnie tzw. 'niegrzecznego' postępowania.
⬇️ Pobierz krótkie podsumowanie: KARTKA NA LODÓWKĘ (PDF)
Dr Stuart Shanker, uznany psycholog, wykładowca, autor, postawił na początku swojej słynnej książki Self-Reg (bazującej na wieloletnich badaniach) tezę, że NIE MA NIEGRZECZNYCH DZIECI.
Są za to dzieci, które czują się niekomfortowo i nie potrafią w danym momencie zachowywać się lepiej. Może są przebodźcowane lub zmęczone. Czasami przeszkadza im nieodpowiednie światło, nieprzyjemny dotyk czy hałas, a krzyk dorosłych tylko wzmaga ich poddenerwowanie.
Istnieje cała masa powodów biologicznych, emocjonalnych, poznawczych czy społecznych, które mogą stać za wymagającymi zachowaniami dzieci.
Dzieci zachowują się źle, kiedy czują się źle.
Zupełnie jak dorośli — tylko my wypracowaliśmy już pewne metody samoregulacji, które temperują nasze zachowanie. Przypomnij sobie, jak czasami czułe(a)ś się podle, kiedy zbierała Cię jakaś choroba lub padałe(a)ś ze zmęczenia? To w takich momentach ludzie są zazwyczaj najbardziej rozdrażnieni, niemili dla bliskich, złośliwi, nerwowi. Jako dorośli umiemy zazwyczaj trzymać nerwy na wodzy, lepiej rozumieć swoje emocje i sygnały z ciała. A i tak czasami nawet nas ponosi.
A co dopiero dzieci — one ciągle się tego uczą — obserwując nas i nasze reakcje.
Zanim zatem pomyślisz sobie „moje dziecko jest niegrzeczne”, zastanów się najpierw, co może stać za jego postępowaniem.
Lepiej zatem unikać tego słowa jak ognia 😀
Skupiając się na powierzchownym zachowaniu, widzimy w dziecku złośliwość / krnąbrność / celowość / niewdzięczność, a to od razu budzi naszą złość. Szukanie przyczyn zachowania młodego człowieka zmienia perspektywę. Nie koncentrujemy się na tym, co negatywne, tylko potrafimy wskrzesić w sobie więcej łagodności i miłości — nawet w obliczu bardzo trudnego postępowania.
Dorośli często poprzestają na stwierdzeniu, że dziecko jest niegrzeczne. Nie wyjaśniają mu, co takiego dokładnie zrobiło. Tracą więc dodatkowo okazję do nauczenia dziecka, jak robić nie powinno.
Kilka razy próbowałam podpytać moje potomstwo, co oznacza, że dziecko jest niegrzeczne. Za każdym razem nie bardzo wiedziały, co powiedzieć. Milczały lub odpowiadały w zabawny sposób — na przykład tutaj: FB / IG.
A jeśli chcemy nauczyć czegoś dzieci, to trzeba pamiętać o trzech rzeczach:
Pomyśl, który z poniższych komunikatów wolał(a)byś usłyszeć, żeby się czegoś nauczyć?
Pojęcie ‘grzeczny’ czy też ‘niegrzeczny’ mocno etykietuje dzieci i wrzuca je w sztywne ramy.
Im częściej mówimy, że dziecko jest niegrzeczne, tym szybciej zaczniemy tak o nim automatycznie myśleć. Nasz mózg w to uwierzy.
A co gorsze, samo dziecko zacznie tak o sobie myśleć 🙁 Jeśli wiele zachowań wrzucamy do worka "złe", to dziecko tworzy takie wyobrażenie o sobie. A jeśli myśli o sobie jako o ‘złym’ i ‘niegrzecznym’ dziecku, to podświadomie może też tak się zachowywać. W końcu nie ma nic do stracenia — etykietkę ma już przecież przypiętą.
Jest mniejsza szansa, że do tego dojdzie, kiedy dziecko raz usłyszy "Proszę mów ciszej", innym razem "Bardzo mnie szarpiesz, przeszkadza mi to". Mówimy wtedy o konkretnych zachowaniach, których sobie nie życzymy i nad którymi możemy z dzieckiem pracować.
Niestety szafowanie słowem ‘grzeczny/niegrzeczny’ może bardzo namieszać w relacjach z dzieckiem, bo mocno narusza poczucie bezwarunkowej miłości.
Chyba żaden rodzic nie chce, żeby dziecko myślało sobie "mama/tata kocha mnie tylko wtedy, kiedy jestem grzeczny".
Dzieci czują każdą komórką ciała, kiedy jesteśmy z nich niezadowoleni. Myślą wtedy od razu, że ich nie kochamy w tym momencie. Co więcej, jeśli dodamy do tego słynne "jesteś niegrzeczny", to wzmacniamy przekaz dezaprobaty. A jeśli wrócimy do punktu pierwszego, to zobaczymy dziecko, któremu jest trudno i potrzebuje wsparcia, a nie odmawianej miłości.
Według Słownika Języka Polskiego "niegrzeczny" oznacza «nieuprzejmy, źle wychowany, o dziecku: nieposłuszny».
Kiedyś jedno z dzieci powiedziało mi, że słowo "grzeczny" oznacza dziecko, które robi WSZYSTKO, co chcą od niego dorośli.... (Cała rozmowa tutaj)
I tu się chyba zgodzimy, że raczej nie chcemy, żeby dzieci robiły WSZYSTKO, co chcą od nich dorośli 😞 Po pierwsze nie wszyscy dorośli mają dobre intencje, a po drugie dorośli też się mylą — choćby nakazując założyć ciepłą czapkę dziecku, które potwornie się w niej poci. Często zakładamy, że wiemy lepiej od dziecka, choć nie jesteśmy w jego skórze…
Kiedyś podczas rodzinnego obiadu byłam świadkiem konfrontacji rodziców z 7-latkiem. Mama przez 10 minut próbowała wmusić krokieta w syna, na co on bardzo mocno się buntował. A że rodzice nie odpuszczali presji, to chłopiec coraz nieuprzejmiej im odpowiadał. Niejeden określiłby to zachowanie jako niegrzeczne…
W końcu mama spróbowała kęs z talerza dziecka, żeby pokazać mu, że przecież krokiet jest taki dobry...
Nie był... Chłopiec (jako jedyny przy stole) dostał krokieta z innej partii, w którym zepsuło się mięso…
Mnie też jest trudno, kiedy moje dziecko krzyczy mi w twarz, że czegoś nie zrobi. Ale z drugiej strony — na kim ma ćwiczyć wyrażanie własnego zdania, jeśli nie na mnie? Ta perspektywa pozwala mi przetrwać cięższe momenty.
Niestety nie zawsze to znajdziemy. Jednak już sama silna wiara, że dziecko ma wystarczająco dobry powód, pomaga zaakceptować sytuację. A dzięki temu łatwiej znaleźć w sobie empatię i cierpliwość, aby pozwolić dziecku na wyrażenie emocji, ale jednocześnie stanowczo zadbać o granice swoje i innych i nie pozwalać mu ich naruszać.
Kiedyś jedno z moich dzieci urządziło godzinną histerię z wrzaskiem, rzucaniem się na ziemię oraz próbą kopania i uderzania mnie. Musieliśmy odwołać wyjście do sąsiadów. Nie dało się z dzieckiem w tym momencie porozumieć.
I już słyszę komentarze “ale to dziecko jest niegrzeczne”. Wręcz nie do pomyślenia…
A wiecie czym było to zachowanie?
Kulminacją trudnych emocji, przeżywanych przez dziecko przez ostatnie miesiące w związku z bardzo poważną chorobą bliskiej osoby w naszej rodzinie.
A udało mi się to zrozumieć tylko dzięki mamie koleżanki z przedszkola mojego dziecka. Akurat tego dnia w przedszkolu zagościł temat śmierci. Komuś zmarła babcia. A my przez ostatnie miesiące mierzyliśmy się z tematem nowotworu, chorowania i umierania. Koleżanka z grupy mojego dziecka też miała wtedy trudny dzień z tysiącem pytań. Tyle że ona o tym mówiła, a moje dziecko o tym krzyczało, bo ten temat był aktualnie tak mocno dla niego niepokojący.
Podsumowując, nie odpowiem Ci na pytanie, co robić, kiedy dziecko jest niegrzeczne… Takich dzieci po prostu nie ma 😉 Ale chętnie pomogę Ci z pojedynczymi wyzwaniami, kiedy dziecko bije rodzeństwo, nie chce sprzątać, ma histerie, etc.
Czasami to słowo automatycznie lub dla uproszczenia pojawia się również na moich ustach. Staram się jednak z wszystkich sił nie używać tego określenia. Wiem, że dzieci często spotykają się z tym etykietowaniem w kontakcie z otoczeniem i nie uniknę tego. Jednak mogę przynajmniej nie wzmacniać tego w domu 😉
Zapytaj proszę swoje dzieci, co oznacza słowo "grzeczny" lub też "niegrzeczny". Koniecznie napisz mi, co odpowiedzieli i w jakim są wieku. To może być bardzo ciekawe 🙂 !
*****
⬇️ Pobierz krótkie podsumowanie: KARTKA NA LODÓWKĘ (PDF)
📢📢📢
🎧 Tobie też może być LŻEJ w rodzicielstwie!
🎧Sprawdź pierwszy w Polsce podcast o RIE — MOŻE BYĆ LŻEJ.
🎧 Krótkie odcinki, praktyczna wiedza, masa przykładów 😉
📢📢📢
Self-Reg, Stuart Shanker
Self-Regulation. Nie ma niegrzecznych dzieci, Agnieszka Stążka-Gawrysiak
No Bad Kids: Toddler Discipline Without Shame, Janet Lansbury
Wychowanie bez kar i nagród, Alfie Kohn
Twoje kompetentne dziecko, Jesper Juul
